Gıybet etmek

Gıybet etmek






Sual: Gıybet nedir?

CEVAP
Belli bir mümin veya zimmi kâfirin aybını, onu kötülemek için
arkasından söylemek, gıybet olur. Gıybet, haramdır. Dinleyen, o kimseyi
tanımıyorsa, gıybet olmaz.



Gıybet olunan kimse, bedeninde, nesebinde, ahlakında, işinde, sözünde,
dininde, dünyasında, hatta elbisesinde, evinde, hayvanında bulunan bir
kusur, arkasından söylendiği zaman, bunu işitince üzülürse, gıybet olur.
Duyunca üzüleceği bir sözü yüzüne karşı da söylemek günahtır.



Kapalı söylemek, işaret ile, hareket ile bildirmek, yazı ile bildirmek de, hep söylemek gibi gıybettir.

Bir Müslümanın günahı ve kusuru söylendiğinde, hafızların, din
adamlarının, (Elhamdülillah, biz böyle değiliz) demeleri, gıybetin en
kötüsü olur. Birisinden bahsedilirken, (Elhamdülillah, Allah bizi
hayasız yapmadı) gibi, onu kötülemek, çok çirkin gıybet olur. (Falanca
kimse çok iyidir, ibadette şu kusuru olmasa, daha iyi olurdu) demek de
gıybet olur.



Kur'an-ı kerimde mealen buyuruldu ki:

(Birbirinizi gıybet etmeyiniz.) [Hucurat 12]



Gıybet, adam çekiştirmek demektir. Birisini gıybet etmenin, ölmüş
insanın etini yemek gibi olduğu bildirildi. Hadis-i şeriflerde buyuruldu
ki:


(Miraca çıkarıldığımda, bakırdan tırnaklarıyla yüzlerini ve göğüslerini tırmalayan kimseler gördüm. "Bunlar kim" dedim. Cebrail aleyhisselam, "Gıybet ederek insanların etini yiyen, şahsiyetlerini zedeleyen kimselerdir" dedi.) [Ebu Davud]


(Bir cemaat içinde bulunurken, bir kimse hakkında gıybet edildiğini
görürsen, o kimse için yardımcı ol. Ve cemaatı da ondan men etmeye çalış
veya oradan kalk git.) [İ.Ebiddünya]


(Din kardeşinin yüzüne söylemekten hoşlanmayacağın şey gıybettir.) [İbni Asakir]


(Bir kimsenin yanında din kardeşi gıybet edilir de, yardıma muktedirken
ona yardım etmezse, Allahü teâlâ o kimseyi dünya ve ahirette rezil
eder.) [İbni Ebiddünya]


(Bir kimsenin malı az, çoluk çocuğu çok, namazı güzel olursa ve Müslümanları gıybet etmezse, kıyamette onunla yan yana oluruz.) [Hatib]

(Falancanın boyu kısadır) diyen birisine, Peygamber efendimiz, (Bu sözün denize atılsa, denizi kokutur) buyurdu. (Tirmizi)


Gıybet, insanın sevaplarının azalmasına, başkasının günahlarının kendine
verilmesine sebep olur. Bunları her zaman düşünmek, gıybet etmeye mani
olur. (İslam Ahlakı)


Gıybetin zararı
Sual: Gıybetten kurtulmak mümkün müdür?

CEVAP
Evet, gıybeti ve zararını bilen gıybetten kaçıp kurtulur.
Mesela yılanı ve zararını bilen, yılanla oynar mı? Yılanı koynuna alıp
yatar mı? Gıybetten kurtulmak için:

1- Gıybetin zararını düşünmeli! Gıybet sebebiyle,
sevaplarının gideceğini, hatta gıybet ettiği kimsenin günahlarını da
yükleneceğini bilmelidir! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Kıyamette, sevap defteri açılan bir kimse, "Dünyada iken, şu ibadetleri yapmıştım, burada yazılı değil" der. "Onlar, silinip gıybet ettiklerinin defterlerine yazıldı" denir.) [İsfehani]


2- Gıybet, dünyada da alında bir kara lekedir! Kendine dedikoducu dedirtmemelidir. Çünkü Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Gıybet edeni dinleyen de günahta ortaktır.) [Taberani]


3- Bir kimse, başka birine kırgınsa, onu kötülemeye çalışır,
gıybetini eder. Başkasına kızıp da kendini Cehenneme atmanın ahmaklık
olduğunu bilen, gıybet etmez. Gıybet etmekle, ona zarar vermiş olmuyor,
kendini felakete atıyor. Üstelik sevmediği kişinin günahlarını alıp,
yerine kendi sevaplarını veriyor.


4- Bazen topluluktakileri memnun etmek, onları güldürmek için
gıybet edilir. İnsanları memnun etmek için, Allahü teâlânın gazabına
maruz kalmayı istemek ne kadar yanlıştır.


5- Gıybet eden, övülmeyi, herkesin kendisinden bahsetmesini
ister. Bu bakımdan kendini övmek için dolaylı yolları seçer. Mesela,
(Falanca çok geçimsizdir) der. Bu, (Ben geçim ehliyim) demektir. Cömert
olduğunu bildirmek için, (Falanca çok cimridir) der. Eğer böyle gıybet
edeni dinleyen, akıllı birisi ise, kendini bu şekilde övene hiç değer
vermez, onun değersiz olduğunu anlar. Bunları dinleyen akıllı değil de,
cahil, ahmak birisi ise, gıybet ettiği için ona değer verse, ne çıkar?
Kazancı ne olur?


6- Başkalarını gıybet edip kusur araştıran kimse, kendi
kusurlarını göremez. Halbuki kendi kusurları ile meşgul olan
başkalarının kusurlarını göremez. Başkalarının kusurları ile uğraşan
birisinin, kendi kusurunu görmeyen zavallı bir ahmak olduğu anlaşılır.


7- Kıskanç olan, mal sahiplerini kötüler. (Malı çok ama
yemesini bilmez, cimrinin biridir) der. Yahut mevki sahibi için, (Müdür
oldu diye kendini bir şey zannediyor) der. Böyle söylemekle, gıybet
edilenin ne malı azalır, ne de makamı elden gider. Buna rağmen
kıskançlık ateşi, söyleyeni yakıp kavurur. Üstelik, gıybet günahına
girdiği için sevaplarını sevmediği kimseye vermeye mahkum olur.


Gıybetin kefareti
Gıybet etmenin kefareti, üzülüp tevbe etmek ve helalleşmektir.
Pişman olmadan helalleşmek, riya olur, ayrı bir günah olur. Gıybet, üç
türlüdür:

1- (Bu gıybet değil, onda olan şeyleri söyledim) demek. Böyle söylemekle, harama helal demiş olur ki, çok tehlikelidir.


2- Gıybet olunan, bunu duymuşsa, tevbe etmekle affedilmez. Onunla helalleşmek de gerekir. Bir hadis-i şerif meali: (Gıybetini yaptığı kişi, gıybet edeni affetmedikçe, mağfiret olunmaz.) [Deylemi]


3- Gıybet olunanın bundan haberi yoksa, tevbe ve istiğfar etmekle ve ona hayır dua etmekle affolur. (Ya Rabbi beni de, gıybetini ettiğim kişiyi de affet) diye dua etmelidir! İki hadis-i şerif meali:

(Gıybetin kefareti, gıybet edilenin mağfireti için dua etmektir.) [İbni Lâl]

(Gıybet eden, gıybet edilen için mağfiret dilerse gıybet günahına kefaret olur.) [Hatib]




İhtiyaç halinde gıybeti caiz olanlar
1- Bir haksızlığı, bir yolsuzluğu şikayet için, ilgili mercilere bildirmek.


2- Etkili ve yetkili birisine, (Falanca, gayri meşru iş yapıyor, buna mani olun) demek.


3- Bid'at sahibi ile gezen birine, (Onunla gezme, o mezhepsizdir) demek.


4- Şahitlikte, (Falanca şöyle yaptı) demek.


5- İnsanları, açıktan günah işleyenlerden korumak için, mesela (O kumarbazdır) demek.


6- Müslümanları, bid’at ehlinin zararlarından korumak için,
bunların kitaplarının ve yazılarının bozukluğunu, sözle veya yazı ile
bildirmek. [Bunu yapmak, aynı zamanda dinin emridir.]




Gıybet zinadan kötüdür
Sual: Gıybetin zinadan kötü olduğunu bildiren hadise uydurma diyorlar. Bu hadis din kitaplarında yok mudur?

CEVAP
O hadis-i şerifin meali şöyledir:

(Gıybetten sakının; çünkü gıybet zinadan daha şiddetlidir. Kişi zina edip tevbe eder de, [bir daha yapmazsa], Allahü teâlâ onun tevbesini kabul eder. Gıybet edilen, gıybet edeni affetmedikçe, affolmaz.) [İbni Ebid-Dünya, Deylemi, Taberani, Beyheki, Tergib ve Terhib, İ. Şarani, İ. Gazali]



İslam âlimlerinin kitaplarında bulunan hadis-i şeriflere itiraz edilmez,
dil uzatılamaz. Ancak acaba açıklaması nasıldır, âlimlerimiz ne
bildirmişlerdir diye sorulabilir.



Bir âyet-i kerime meali de şöyledir:

(Fitne, katillikten daha kötüdür.) [Bekara 191]

Âyet-i kerimede fitnenin adam öldürmekten daha büyük günah olduğu
bildiriliyor. Fitne nasıl olur da katillikten daha kötü denmediği gibi,
gıybet nasıl olur da zinadan daha kötüdür denmez. Adam öldürmek bir suç
ise, fitne bir çok suçlara sebep olabilir. Fitnenin, birçok anlamı
vardır. Daha çok küfür, bozgunculuk, bölücülük, bela, imtihan gibi
anlamlara gelir. Fitne, bir çok Müslüman kanı dökülmesine veya bir
Müslüman ülkenin küffârın eline geçmesine sebep olabilir.



Bir kimse, nefsine, şeytana ve kötü arkadaşa uyup zina etmişse, sonra
pişman olup bir daha yapmamışsa, Allahü teâlâ onun tevbesini kabul eder.
Ama gıybet, söz taşımak, bir çok fitnelere sebep olabilir. Gıybete
kolayca girildiği, zararının sınırı olmadığı için bu şiddetli bir
ikazdır.



Gıybet, Kur'an-ı kerimde, ölü kardeşinin etini yemeye benzetilmiştir. Bir âyet-i kerime meali:

(Birbirinizin kusurunu araştırmayın, arkasından çekiştirmeyin,
gıybet etmeyin. Kim ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır? Bu
tiksindiricidir. O halde Allah'tan korkun.) [Hucurat 12]



Gıybet, söz taşımak ve diğer günahlardan kaçınmak, nefs ile cihad olup, cihad-ı ekber olarak bildirilmiştir. Gıybetin verdiği zararlar hakkında hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:

(Miracda göğüslerinden asılarak azap edilenleri gördüm. “Bunlar, kaş göz işaretiyle alay ve gıybet edenlerdir” dendi. Nitekim Kur’anda, [mealen] şöyle buyuruluyor: (İnsanları arkadan çekiştirip, kaş göz ile alay edenlerin vay haline!) [Hümeze1] (Beyheki)

(Miracda, Cehennemde kokmuş leş yiyenlerin kim olduğunu sordum. “Bunlar, gıybet ederek insanların etlerini yiyenlerdir” dendi.) [I. Ahmed]


(Gıybet ve kovuculuk, kişinin imanını zayıflatarak yok eder.) [İsfehani]


(Cehennemden en son çıkan, gıybetten tevbe edendir. Cehenneme ilk giren, gıybetten tevbe etmeden ölendir.) [R.Nasıhin]


(Gıybet, etmek leş yemekten daha kötüdür.) [İ.Hibban]



(Biri için söylenen kusur, onda varsa, gıybettir, yoksa iftira olur.) [Müslim]


(Kıyamette, bir kimse amel defterine bakar, "Şu ibadetleri yapmıştım. Bunlar yazılı değil" der. "Onlar, silindi, gıybet ettiklerinin defterlerine yazıldı" denir.) [İsfehani]


(Gıybet edenin duası kabul olmaz.) [Şir’a]



(Gıybet eden Cehennemliktir.) [İsfehani]


(Dört kişinin, çektikleri şiddetli azaptan, Cehennemdekiler rahatsız
olur. Biri, ateşten bir tabut içindedir, ikincisi bağırsaklarını yerde
sürür, üçüncüsü kan ve irin kusar, dördüncüsü kendi etini yer. İlki
borçlu olarak öldü. İkincisi idrardan sakınmazdı. Üçüncüsü, müstehcen
konuşurdu. Dördüncüsü, gıybet ve kovuculuk ederdi.) [Taberani]


(Beş şey oruç ve abdestte hayır bırakmaz: Yalan, gıybet, söz taşıma, şehvetle harama bakmak, yalan yere yemin etmek.) [Deylemi]


(Oruç, ateşe kalkandır. Gıybetle parçalanmadıkça korur.) [Buhari]



(Gıybet yapmayan Allahü teâlânın güvencesindedir.) [İbni Huzeyme]



(Leş yemek, gıybet ederek, arkadaşının etini yemekten daha hafiftir.) [Ebuşşeyh]



Yeni defnedilen iki ölü için Resulullah efendimiz buyurdu ki:

(Şimdi onların kabirleri ateşle dolduruldu, azap içindedir.
Feryatlarını insan ve cinden başka her mahluk işitti. Eğer
gizleyebilseydiniz, benim işittiklerimi siz de işitirdiniz. Bunlardan
biri, idrardan sakınmazdı, öteki de, insan eti yerdi [gıybet ederdi].) [İ.Ahmed, İbni Cerir]



Resulullah gıybet edene, (Tevbe et, kardeşinin etini yedin) buyurdu. (Taberani, İ. Ebi Şeybe)



Suç işleyerek cezalandırılan birisini gıybet edenlere, Resulullah efendimiz, (Şu eşeğin leşinden yiyin. Gıybet etmek, şu eşek leşini yemekten daha kötüdür) buyurdu. (İbni Hibban]



Çeşitli sual cevaplar

Sual: İstişare edene, (O erkeğin veya kızın şu kusuru vardır) demek, yahut, (O malı alma, şu kusuru var) demek gıybet olur mu?

CEVAP
Gıybet olmaz. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Açıktan günah işleyenin hâlini anlatmaktan çekinmeyin ki halk, onun zararından korunsun.) [Taberani]


Sual: Meşhur lakabı ile bilinenden bahsederken, mesela (Kara Bülent) demek gıybet olur mu?

CEVAP
Bu lakabı ile çağırılınca üzülmüyorsa gıybet olmaz.


Sual: Arkadaşımı, kötü arkadaşlardan korumak için, (Falan kumarbazdır, diğeri de sarhoştur) demek gıybet olur mu?

CEVAP
Gıybet olmaz. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:

(Hayasızdan bahsetmek gıybet olmaz.) [İ.Adiy]



Sual: Birisini kastederek kaş göz hareketi yapmak günah mıdır?

CEVAP
Eğer o, o hareketten dolayı üzülürse gıybet olur, günah olur. Üzülmezse hoşlanırsa günah olmaz, caiz olur.



Sual: İtikadı doğru olmayan, dinimizin hükümlerini
yanlış bildiren, ancak sevenleri tarafından âlim, evliya bilinen cahil
şeyhlerin yanlışlarını, ısrarla bunları savunanlara karşı söylemek
gerekmez mi? Müslümana bunu bildirmek gıybet olur mu?

CEVAP
Onların liderleri yanlarında kötülenirse, onlar da ehl-i sünnet
âlimlerine hücum eder. Buna sebep olmamak lazım. Kendi aranızda
kötülükleri söylenir. Zararlarından korunmaya çalışılır. Kötülerin
zararından korunmak için kötülüğünü söylemek gıybet olmaz.



Sual: Kâfiri gıybet etmek de haram mıdır?

CEVAP

Zimmi kâfiri gıybet etmek haramdır, harbi kâfiri gıybet etmek caizdir.
Şimdi dünyada zimmi kâfir yoktur. [Halifelik döneminde, İslam devletinde
yaşayıp, cizye ve haraç veren kâfire zimmi, kendi ülkesinde yaşayan
İslam devletine bağlı olmayan kâfire de harbi denirdi.]



Sual: Helal edeceği bilinse, ana babanın gıybeti caiz midir?

CEVAP
Caiz değildir, günahtır, helâlleşmek gerekir. Ana baba hakkını
helâl etse de, gıybet etmek günah olduğu için, ayrıca tevbe etmek de
gerekir.

Sual: Dini yanlış anlatan bir yazarın, dine aykırı yazısı hakkında ileri geri konuşmak gıybet olur mu?

CEVAP
Müslümanlığı yanlış anlatanların ve yazanların bu iftiralarını söylemek lâzımdır. Bunlar gıybet olmaz.



Sual: Bir kimsenin gıybet ettiğini görünce, ne yapmalıyız?

CEVAP

Söyleyince kabul edecek biriyse mani olmalı, böyle değilse konuyu
değiştirmeye çalışmalı veya orayı terk etmeli. Bunlar da mümkün olmazsa,
kalben gıybete razı olmamalıdır.



Sual: Bir ateist için, (Şu dinsizdir) demek gıybet olur mu?

CEVAP

Dinsizin zararından korunmak için, (Falanca dinsizdir, şunları yapar)
gibi sözler söylemek gıybet olmaz. Yani dinsizliği açıksa, dinsize
dinsiz demek gıybet olmaz. Diğer açık işlenen günahların hepsi böyledir.
Bir yazar, çıkıyor, (Ben mezhebe uymam) diyorsa, ona mezhepsiz demek
gıybet olmaz.

Kaynak : M.Ali Demirbaş